Biuletyn Informacji Publicznej
Gminy Zbójno

Lokalizacja i charakterystyka

Na terenie gminy znajduje się 16 sołectw: Adamki, Ciepień, Działyń, Klonowo, Łukaszewo, Obory, Podolina, Rudusk, Rembiocha, Ruże, Sitno, Wielgie, Wojnowo, Zbójenko, Zbójno, Zosin. Gmina Zbójno liczy sobie 4635 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy w 24 miejcowościach: Adamki, Ciechanówek, Ciepień, Pustki Działyńskie, Nowy Działyń, Przystań, Działyń, Imbirkowo, Klonowo, Kazimierzewo, Kiełbzak, Łukaszewo, Obory, Podolina, Rudusk, Rembiocha, Rembiesznica, Ruże, Sitno, Wielgie, Wojnowo, Zbójenko, Zbójno, Zosin. Powierzchnia gminy wynosi 84,4 km2.

Gmina Zbójno jest gminą typowo rolniczą. W 16 sołectwach na obszarze 8,4 tyś. ha zamieszkują producenci rolni, a grunty rolne są własnością indywidualną. Głównym kierunkiem wykorzystania gruntów rolnych na terenie gminy są uprawy polowe, a dominującą uprawą jest uprawa zbóż, tj. pszenicy, jęczmienia, mieszanek zbożowych, pszenżyta. Stanowią one poważne zaplecze paszowe dla produkcji zwierzęcej. Na terenie gminy występują uprawy roślin okopowych. Rośliny te dostarczają surowca dla przemysłu cukrowniczego oraz paszę dla produkcji zwierzęcej, głównie dla bydła. Ponadto na obszarze gminy znajdują się uprawy o charakterze specjalistycznym, tj. owocowo-warzywnym. W hodowi zwierząt gospodarskich dominuje chów bydła mlecznego oraz trzody chlewnej.

Na terenie gminy funkcjonują: Bank Spółdzielczy w Piotrkowie Kujawskim Oddział w Zbójnie; placówki oświatowe: Publiczne Gimnazjum w Zbójnie, Szkoła Podstawowa w Rużu, Szkoła Podstawowa w Klonowie, Zespół Szkół w Zbójnie - Szkoła Podstawowa oraz Publiczne Przedszkole, Zespół Szkół w Działyniu - Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego i Samodzielne Przedszkole; Gminna Biblioteka Publiczna w Zbójnie; Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Działyniu; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "GOL-MED" Sp. z o. o. w Działyniu; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "MÓJ MEDYK" w Zbójnie; Ochotnicza Straż Pożarna Działyń; Ochotnicza Straż Pożarna Klonowo; Ochotnicza Straż Pożarna Rembiocha; Ochotnicza Straż Pożarna Ruże; Ochotnicza Straż Pożarna Sitno; Ochotnicza Straż Pożarna Zbójno; Gabinet Weterynaryjny w Zbójnie oraz oczyszczalnia ścieków w Zbójnie.

Gmina Zbójno odznacza się bogatymi walorami krajoznawczymi, przyrodniczymi oraz turystycznymi. Położona jest w środkowej części województwa kujawsko - pomorskiego, w powiecie golubsko-dobrzyńskim. Znajduje się ona na terenie Pojezierza Dobrzyńskiego, zwanego również Wysoczyzną Dobrzyńską.

Obszar Gminy Zbójno leży w dorzeczu Wisły, w obrębie zlewni Drwęcy. We wschodniej i zachodniej części gminy krajobraz kształtują rynnowe doliny rzeki Ruziec i Lubianka, które tworzą bardzo urozmaicony krajobraz.

Okolicę uatrakcyjniają też bardzo piękne jeziora, oczka wodne, stawy. Do największych z nich należą m. in. jeziora: Działyńskie, Klonowskie, Ruduskie, Sicieńskie, Wielickie, Zbójeńskie. Powierzchnia Jeziora Działyńskiego wynosi 34,91 ha, natomiast Jeziora Klonowskiego - 19,33 ha. Jezioro Ruduskie zajmuje powierzchnię 52,20 ha. Znajduje się ono na obszarze Zbójna i Ruduska. Jego głębokość maksymalna wynosi 10,2 m. Powierzchnia Jeziora Sicieńskiego wynosi 24,33 ha, a głębokość maksymalna wynosi 7,8 m. Najgłębszym jeziorem w Gminie Zbójno, a zarazem w całym województwie kujawsko-pomorskim jest Jezioro Wielickie. Jego głębokość maksymalna wynosi 47,00 m. Powierzchnia tego jeziora wynosi 78,33 ha. Jezioro Zbójeńskie zajmuje powierzchnię 19,00 ha. Wśród roślinności wodnej i szuwarowej tego jeziora można wyróżnić następujące gatunki: tatarak, kosaciec, pałkę wodną, grążel żółty, żabiściek pływający. Występuje tu też gatunek objęty ochroną - grzybień biały. Właśnie te jeziora przyciągają turystów pragnących aktywnie wypocząć na łonie natury.

Dodatkowym urozmaiceniem tego przepięknego terenu naszej gminy są niewielkie śródpolne skupiska drzew, podmokłe laski i zarośla. Lasy i grunty leśne zajmują zaledwie 2 % powierzchni Gminy Zbójno. Występują one w rejonach wsi Adamki, Ciepień, Działyń, Łukaszewo, Obory, Podolina, Rembiocha, Rudusk, Ruże, Sitno, Wielgie, Wojnowo, Zbójenko, Zbójno.

Na terenie Gminy Zbójno dominuje krajobraz niewielkich pagórków, kontrastujących z bardzo licznymi rynnowymi obniżeniami i zamkniętymi zaklęsłościami wytopiskowymi.

W Gminie Zbójno utworzono na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej Nr XX/92/83 z 16 czerwca 1983 r. Obszar Chronionego Krajobrazu Drumliny Zbójeńskie. Na północ i północny - zachód od Zbójna rozciągają się najpiękniejsze pola drumlinowe, które są dużą atrakcją turystyczną nie tylko tego regionu, ale i całej Polski. Drumliny Zbójeńskie powstały w wyniku działalności samego lodowca oraz jego wód. To zespół pagórków o owalnych poziomych zarysach i zaokrąglonych opływowych kształtach. Oddzielone są one od siebie wąskimi obniżeniami, w których występują drobne oczka wodne lub bardzo malownicze jeziora. Tworzą one urozmaiconą rzeźbę na powierzchni 7,085 ha. Różnice wysokości względnej na tym obszarze sięgają 20-30 metrów, a spadki 10-15 %. Państwo Renata i Marian Rutkowscy zaprojektowali ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną, która jest poświęcona tym terenom. Obejmuje ona pole drumlinowe, pomniki przyrody oraz roślinność wodną i szuwarową znajdującą się nad Jeziorem Zbójeńskim. Długość trasy wynosi około czterech kilometrów.

Zupełnie inną rzeźbą terenu charakteryzują się tereny gminy w okolicach wsi Działyń i Wielgie. Przeważa tam płaska morena denna. Bardzo charakterystycznym elementem tego obszaru są zagłębienia i obniżenia terenu, które są wypełnione wodami jezior, co szczególnie widać na przykładzie Jeziora Działyńskiego i Jeziora Wielickiego.

Bardzo ciekawymi obiektami przyrodniczymi są pozostałości parków we Wielgiem oraz w Zbójnie. Niestety z dawnego urokliwego parku we Wielgiem do dzisiejszego dnia zachowały się tylko niewielkie skupiska drzew z pojedynczymi egzemplarzami limby czy też morwy.

Park w Zbójnie powstał prawdopodobnie w połowie XIX wieku. Znajduje się tu pięć zarejestrowanych i opatrzonych tabliczkami pomników przyrody: trzy platany klonolistne, jeden buk zwyczajny i jeden miłorząb dwuklapowy.

Gmina Zbójno może poszczycić się jeszcze jednym pomnikiem przyrody. Jest to ponad stuletnia czereśnia rosnąca na nieruchomości pana Wojciecha Kowalskiego w miejscowości Rembiocha. Uznana ona została za pomnik przyrody na drodze uchwały Rady Gminy Zbójno Nr XV/74/2004 z dnia 28 czerwca 2004 roku. Obwód pierścienicy tego drzewa wynosi 245 cm, wysokość 15 m a średnica korony wynosi 18 m. Drzewo to w dalszym ciągu owocuje.

Turysta, zwiedzając naszą gminę, może zobaczyć też niezliczoną ilość ciekawostek przyrodniczych. Warte ujrzenia są m. in.: skarpy, rowy, oczka wodne, szańce, grodziska.

Na terenie gminy Zbójno warto przyjrzeć się zabytkom architektury świeckiej i sakralnej. Na uwagę zasługują: pałac w Zbójnie, Klonowie, Wielgim, podworskie spichlerze murowane znajdujące się w Adamkach, Klonowie i we Wielgim. W Rużu znajduje się murowany z cegły młyn wodny. Ten nieczynny już dzisiaj obiekt został wybudowany w 1908 roku dla potrzeb okolicznej ludności. Pozostałości po dawnym młynie znajdują się jeszcze w Kiełbzaku.

Drewniane budownictwo już prawie nie istnieje. Do dzisiejszego dnia zachowało się tylko kilka budynków drewnianych. Najstarszy dom drewniany o numerze 12 znajduje się w Rużu. Ten kryty strzechą budynek, pochodzi z pierwszego ćwierczwiecza XIX wieku. Dziś już w nim nikt nie mieszka. Do chwili obecnej zachowały się jeszcze trzy domy drewniane w Działyniu oraz jeden - w Sitnie.

Na terenie Gminy Zbójno znajduje się też kilka obiektów sakralnych. Do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego zostały wpisane następujące obiekty: kościół parafialny p.w. Trójcy Świętej w Działyniu, kościół parafialny p. w. Nawiedzenia NMP w Oborach oraz Klasztor Ojców Karmelitów w Oborach. Ten przepiękny kompleks architektoniczno-sakralny - Kościół i Klasztor Karmelitów Trzewiczkowych znajduje się w samym sercu prastarej Ziemi Dobrzyńskiej. Jest to miejsce o szczególnej roli dla turystyki religijnej. Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej przez cały rok przyciąga rzesze pielgrzymów. Na uwagę zasługują również kościół p.w. NMP Królowej Polski w Ciepieniu, kościół Św. Ap. Piotra i Pawła w Rużu oraz kościół filialny p.w. św. Anny w Zbójnie.

Bardzo ważnym elementem kultu religijnego są przydrożne figury i krzyże. Każda wieś może poszczycić się przynajmniej jedną figurką czy krzyżem. Część z nich powstała jeszcze w XIX wieku, niektóre z nich powstały po II wojnie światowej, a inne w drugiej połowie XX wieku. 

Myślę, że widok tych urokliwych zakątków oraz miejsc, a także przepięknych budowli sprawi, że państwo chętnie odwiedzą naszą gminę.

źródła oprac. Renata i Marian Rutkowscy, folder Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna w Zbójnie, Anna Błaszkiewicz, Renata Gumińska "Nasza Mała Ojczyzna Gmina Zbójno", Wielgie 2007 r. Chruściński K., Dzieje Golubia-Dobrzynia i okolic, 1979, Toruńskie Towarzystwo Kultury